Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleşen bir düzen değildir. Ahbaplık, topluluk süresince insanların elhak nite davrandıklarını değil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak sinein vardır. Hak kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene oturtmak, içtimai hayatın gerçekleşmesini kurmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin içinsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, kesin sahih kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk süresince insanların tutum ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte ahbaplık, âdem davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir cümle, bir bütündür.” İnsan-âdem, âdem-natür ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru sinein evrensel ilkelerle güvence altına kırmızıınmasıdır. Ahbaplık, insanlık seviyesi sinein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşunca kuruntu ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, topluluk sözleşmesi, natür ve insanlar olarak tamlayan mezheplerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun eş iyiliğini kurmak maksadıyla konulmuş olan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, pay ve kanunların kâffesidür. Daha geniş bir teşhismıyla ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai yaşamma düzenidir. Ahbaplık Lügat Medlulı Ahbaplık kelimesi Arapça “pay” kökünden gelir ve pay kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “pay” kelimesinin çoğulu “ah’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na için ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım güçlükleü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk medlulında da kullanılır. Yol Medlulı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu sinein hala doyurucu bir teşhism binalamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen teşhismı ise: “Belirli bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) destelanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi süresince üs olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri sayfa saha kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile talih yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun çıbanlıca madun dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku diğer toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih tarafından güvenceye kırmızıınmış ve cebri yaptırımlara mevla olmasıdır. Ahbaplık kuralları âdem davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun değer kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla bir nitelikteki parçalanmamış durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık sahaında yaptırım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek sinein kullanılır. Ahbaplık düzenini esenlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları engellemek sinein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve varlık cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, vurgun yama; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçıntıçılık cezaları kadar daha bir ahbaplık dallarında daha bir yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut politik mezhepleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai bir yaşamma düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun içtimai hayatı düzenleyip insanların barış ve güvenlik süresince bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Uygulama Yarar (Içtimai İhtiyaçların önlanması) Hukukun tatbik amacını, içtimai gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile topluluk süresince yaşayan insanların, birbirleri ile yapmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun binasından meydana gelen ihtiyaçlarını içinlamaya çkırmızıışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile tevellüt, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni hayatın üs gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun doğal binasına ve bundan gelecek gelen ihtiyaçlarına isabetli sarhoş olmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, kazançlı gerçeklere de ilişkindır; kazançlı yoksulluklara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Hak Ahbaplık bu fonksiyonu ile sınırlı bir organizasyon altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir muadele düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak sahici kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük teşhismıyla türe, “bir muadele düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere iki daha bir anlamda kullanılır. Hak aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet medlulında zatî bir özelliği deyimler. Koca her vakit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni kazandırmak uğrunda devamlı ve değmeslekmez bir çaba gösterir. İşte bu tutum ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe konseptı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği bağlantı biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık sahaında hukuki değer olarak nazire konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Toplum sineindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini sineermiş kurallar parçalanmamışü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve işletmek yerinde bulunduğuna için, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün ahbaplık sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir değer niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir topluluk düzenini sineerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; gerek bulunan düzeni esirgemek, gerekse onu değmeslektirmeyi meşrulaştırmak sinein her vakit adalete çıbanvurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta içinmıza kurulu ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması gereken ahbaplık medlulında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan ahbaplık düzenlerinin kendisine isabetli olup olmadığı açısından bir değer ve istimara ölçüsü evet. Yeniden bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve menfi içinlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon istikrar süresince olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak bütün ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşamma uyacak, hem de bu içtimai hayatın barış süresince sürebilmesi sinein bir düzen görünümünü esenlamaya çkırmızıışacaktır.